ประเภทบทความ/งานวิจัย : CQI สถานะ : วิเคราะห์ข้อมูล    บทความ/วิจัย เรื่อง : “การพัฒนาระบบการตรวจคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี (ส่งตรวจอัลตราซาวด์ ) โดย อสม.คู่หูบัดดี้ ” โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านกอก ตำบลผาเสวย อำเภอสมเด็จ จังหวัดกาฬสินธุ์ ผู้แต่ง : พัชรีพร ชินฤทธิ์ และคณะ จนท.รพ.สต.บ้านกอก ปี : 2562       หลักการและเหตุผล : (WHO) จัดให้โรคพยาธิใบไม้ตับเป็นเชื้อก่อโรคมะเร็งท่อน้ำดี ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทยมีอุบัติการณ์โรคมะเร็งท่อน้ำดีสูงมากที่สุดในโลก ข้อข้อมูล พ.ศ.2557 พบความชุกพยาธิใบไม้ตับร้อยละ 9.2 ภาคเหนือพบร้อยละ 5.2 พบในเพศชายมากกว่าเพศหญิง โรคนี้มีต้นทุนในการรักษาสูงประมาณ 5 แสนบาทต่อคน ผู้ป่วยมีอัตราการรอดชีวิตต่ำมาก เนื่องจากพบผู้ป่วยมะเร็งในระยะท้ายๆ จากการดำเนินงานโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านกอก ปี ๒๕๖๐-๒๕๖๑ พบว่า ประชาชนกลุ่มเป้าหมาย ได้รับการอัลตร้าซาวด์ คิดเป็นร้อยละ๑๖.๒๘ , ๕๔.๙๒ ตามลำดับ ซึ่งผลการดำเนินงานค่อนข้างต่ำ และยังไม่ครอบคลุมประชากรกลุ่มเป้าหมายสาเหตุมาจากประชาชนส่วนใหญ่ขาดความรู้ความเข้าใจต่อการอัลตร้าซาวด์ ในขณะที่การอัลตร้าซาว์ จะเป็นการค้นหามะเร็งในระยะแรก สามารถรักษาหายได้ถ้าตรวจพบก้อนมะเร็งในระยะเริ่มต้น รักษาโดยการผ่าตัดก่อนที่มะเร็งจะลุกลาม และทำให้คนไข้มีชีวิตยืนยาวขึ้น จากปัญหาดังกล่าว โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านกอก จึงได้หาแนวทางแก้ไขปัญหาโดย “ การพัฒนาระบบการตรวจคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี (ส่งตรวจอัลตราซาวด์ ) โดย อสม. คู่หูบัดดี้ ” ซึ่งมี อสม. เป็นแกนนำ ด้านสุขภาพจับคู่หูบัดดี้ กับกลุ่มเป้าหมายและกลุ่มเสี่ยงอายุ ๔๐ ปีขึ้นไป   วัตถุประสงค์ : : 1. เพื่อพัฒนาระบบการตรวจคัดกรองโรคพยาธิใบไมตับและมะเร็งท่อน้ำดี (ส่งตรวจอัลตราซาวด์ ) โดย อสม. คู่หูบัดดี้ ๒. ประชาชนกลุ่มเป้าหมายเข้าถึงบริการอัลตราซาวด์ครอบคลุมเพิ่มมากขึ้น ๓. เพื่อค้นหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีระยะแรกเริ่มทำให้ ผู้ป่วยเข้าสู่ขบวนการรักษา และส่งต่อ ตามสภาวะโรค อย่างรวดเร็ว ก่อนที่โรคจะกำเริบไปสู่ระยะลุกลาม ๔. เพื่อให้ประชาชนมีความรู้ความเข้าใจต่อโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีเพิ่มมากขึ้น   กลุ่มเป้าหมาย : กลุ่มเป้ามายที่มีอายุ ๔๐ ปีขึ้นไป จำนวน ๙๖ คน   เครื่องมือ : - แบบประเมินความพึงพอใจต่อการพัฒนาระบบการให้บริการตรวจคัดกรองโรคพยาธิใบไมตับและมะเร็งท่อน้ำดี (ส่งตรวจอัลตราซาวด์ ) โดย อสม.คู่หูบัดดี้ - แบบประเมินความรู้ก่อนและหลังการฝึกอบรม - แบบประเมินความพึงพอใจต่อบทบาท อสม.คู่หูบัดดี้ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ สถิติร้อยละค่าเฉลี่ย โดยกำหนดให้มี ๕ ตัวเลือก แปรผล ค่าเฉลีย ๑ - ๑.๘ = น้อยที่สุด ค่าเฉลี่ย ๑.๘๑ - ๒.๖๐ = น้อย ค่าเฉลี่ย ๒.๖๑ - ๓.๔๐ = ปานกลาง ค่าเฉลี่ย ๓.๔๑ - ๔.๒๐ = มาก คาเฉลี่ย ๔.๒๑ - ๕.๐๐ = มากที่สุด   ขั้นตอนการดำเนินการ : ขั้นเตรียมการ ๑. ค้นหากลุ่มเสี่ยง ศึกษาข้อมูล รวบรวมข้อมูล ทั้งในฐานข้อมูล JHCIS และในชุมชน ๒. เขียนแผนงานโครงการ ของบประมาณสนับสนุนจากกองทุนสุขภาพตำบลผาเสวย ๓. จัดทำสื่อ คู่มือ จัดเตรียมวัสดุอุปกรณ์/ เอกสารต่างๆให้เพียงพอ จัดตั้งไลท์กลุ่มภาคี ขั้นดำเนินงาน ๑.อบรมให้ความรู้/แจ้งสถานการณ์โรคโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีแก่กลุ่มเป้าหมาย/ อสม. / ภาคีเครือข่าย ผู้นำชุมชน แกนนำสุขภาพ จำนวน ๙๖ คน ๒. จัดกิจกรรมจับสลาก คู่หูบัดดี้ แก่ กลุ่มเป้าหมาย ๔๐ปีขึ้นไป คู่กับ อสม.,ภาคีเครือข่าย, ผู้นำชุมชน แบบหนึ่งต่อหนึ่ง ๓. ทำพันธะสัญญาใจข้อตกลงร่วมกัน ระหว่าง คู่หูบัดดี้ทั้งสองฝ่าย ในการติดตามพาเพื่อนบัดดี้ไปรับการตรวจอัลตร้าซาวด์ในวันที่นัดหมายและติดตาม F/U ในกรณีย์ผิดปกติ ๔. ลงชื่อใบยินยอมเขาร่วมโครงการโดยสมัครใจ รวมรวมเอกสารลงทะเบียนกลุ่มเสี่ยง www cascap.go.th สัมภาษณ์กลุ่มเสี่ยง cca ๐๑ ๕. นัดหมายส่งต่อ /ขอรถรับส่งจากเทศบาลตำบลผาเสวยเพื่อรับกลุ่มเป้าหมายไปรับการอัลตร้าซาวด์ ที่ รพ.สมเด็จ ( cca ๐๒ ) ตามวันเวลาที่ รพ.กำหนดให้ ๖. ประสานงาน จนท.รพ.สมเด็จ จัดคิว/ช่องทางด่วนบริการอัลตร้าซาวด์ ๗. จัดบริการอาหารและเครื่องดื่มหลัง อัลตร้าซาวด์ ๘. และส่งกลับบ้านโดยรถเทศบาลตำบลผาเสวย ขั้นประเมินผล ๑. สรุปผลผลการดำเนินงานหลังเสร็จสิ้นโครงการ สรุปปัญหา/ อุปสรรคและแนวทางพัฒนา ขั้นสะท้อนกลับข้อมูล ๑. ติดตามข้อมูลในระบบ Isan cohort / ทางไลน์ การสอบถาม ติดตามข้อมูลหลังอัลตร้าซาวด์และส่งต่อในรายทีผิดปกติ ๒. คืนข้อมูลให้กลุ่มเป้าหมายผู้รับบริการ/ติดตามดูแลกลุ่มเสี่ยงที่บ้าน/ FU ตามสภาวะโรค         ผลการศึกษา : ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มเป้าหมาย ๔๐ ปี ขึ้นไปได้รับการตรวจอัลตร้าซาวด์ จำนวน ๙๖ คนคิดเป็นร้อยละ ๑๐๐ , ผลการตรวจอัลตร้าซาวด์ พบว่า ผลปกติ ๘๗ คนคิดเป็นร้อยละ๙๐.๖๓ ผิดปกติ ๙ คน คิดเป็นร้อยละ ๙.๓๘ ( Fatty Liver ๗ คน คิดเป็นร้อยละ ๗.๒๙ , PDF ๒ คน คิดเป็นร้อยละ ๒.๐๘ ส่งต่อด้วยสาเหตุอื่น ๑ คน คิดเป็นร้อยละ ๑.๐๔ ) ผลการประเมินความพึงพอใจต่อการพัฒนาระบบการให้บริการตรวจคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี (ส่งตรวจอัลตราซาวด์ )โดย อสม. คู่หูบัดดี้” ผู้เข้าร่วมโครงการมีความพึงพอใจอยู่ในเกณฑ์ดีมากที่สุด คิดเป็นร้อยละ ๙๓.๗๕ , ผลการประเมินความรู้ ความเข้าใจต่อโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ผู้เข้าร่วมโครงการฝึกอบรมมีความรู้ ความเข้าใจ ต่อโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีก่อนการฝึกอบรม คิดเป็นร้อยละ ๖๖.๗๕ หลังจากเข้ารับการฝึกอบรมแล้ว มีความรู้ความเข้าใจอยู่ในเกณฑ์ ดีมากที่สุด คิดเป็นร้อยละ ๙๑.๖๗ และบทบาท อสม.คู่หูบัดดี้ ด้านการติดตามชักชวนเพื่อนบัดดี้ไปรับการตรวจอัลตราซาวด์ตามวันเวลาที่นัดหมาย มีความพึงพอใจอยู่ในระดับมากที่สุด คิดเป็นร้อยละ ๙๑.๖๗   ข้อเสนอแนะ : เนื่องจากกลุ่มเป้าหมายส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ จึงมีปัญหาด้านสายตาทำให้การอ่านและการบันทึกผลไม่เป็นตามความคาดหมาย จึงควรพัฒนาเครื่องมือการเก็บข้อมูลให้เหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมาย และที่สำคัญควรมี อสม.คู่หูบัดดี้เป็นพีเลี้ยงในการเก็บรวบรวมข้อมูล และควรมีการปรับปรุงและพัฒนารูปแบบกิจกรรมให้เหมาะสมและน่าสนใจมากขึ้นและควรมีการขยายผลความสำเร็จสู่กลุ่มเป้าหมายและทำต่อเนื่องในปีงบประมาณต่อไป         รางวัลที่ได้รับ : ยังไม่ได้รับรางวัล           ดาวน์โหลด : เอกสารฉบับโครงร่าง