ประเภทบทความ/งานวิจัย : R2R สถานะ : จัดทำรายงาน    บทความ/วิจัย เรื่อง : การควบคุมและป้องกันโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดี ประจำปี 2559 ตำบลหนองบัว อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์ (กองทุนหลักประกันสุขภาพสุขภาพประจำตำบลหนองบัว) ผู้แต่ง : สุขสันติ์ ภูภักดี, จิตรา ดลวิชัย ปี : 2559       หลักการและเหตุผล : โรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดีเป็นโรคติดต่อเรื้อรังซึ่งเป็นปัญหาสาธารณสุขในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยโรคพยาธิใบไม้ตับมีสาเหตุเกิดจากการรับประทานอาหารประเภทปลาน้ำจืดปรุงดิบ หรือสุกๆดิบๆ ที่มีตัวอ่อนของพยาธิปนเปื้อน เช่น ปลาร้า ก้อยปลา ปลาหมกไฟ ฯลฯ เมื่อคน แมว หรือสุนัข ซึ่งเป็นแหล่งรังโรคถ่ายอุจจาระปนเปื้อนแหล่งน้ำ จะทำให้เกิดการแพร่ระบาด โดยมีหอยและปลาน้ำจืด เช่น ปลาซิว ปลาสร้อย ปลาตะเพียน เป็นตัวช่วยให้พยาธินี้เจริญต่อไป โรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดีเป็นสาเหตุหนึ่ง ที่ทำให้เกิดโรคมะเร็งตับ จากการศึกษาปัจจัยเสี่ยงต่อการเป็นโรคมะเร็งเซลล์ตับ พบว่าการเป็นโรคตับอักเสบเรื้อรัง การบริโภคสาร Alfatoxin ในถั่วและธัญพืช การดื่มสุราและการสูบบุหรี่ เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญ และปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญของการเกิดมะเร็งท่อน้ำดี คือ การติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับโดยเฉพาะในภาคอีสาน คือ พฤติกรรมการบรีโภคของชุมชน โดยเฉพาะ ก้อยปลาซิว ปลาร้าดิบ การรับประทานอาหารที่ปนเปื้อนสาร Nitrosamine เช่น แหนม กุนเชียง นอกจากนี้ยังพบว่าปัจจัยทางพันธุกรรมก็มีส่วนสำคัญของการเกิดมะเร็งท่อน้ำดี จึงทำให้ประชากรในภาคอีสานมีอัตราการเกิดมะเร็งท่อน้ำดีสูงกว่าภาคอื่นๆ ซึ่งวิธีการและแนวทางการรักษาโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดีที่ค้นพบ คือการสุ่มตรวจอุจจาระเพื่อหาพยาธิใบไม้ในตับ หากค้นพบพยาธิใบไม้ในตับได้อย่างรวดเร็ว จะนำไปสู่แนวทางการรักษาที่ถูกต้อง อันจะส่งผลดีต่อสุขภาพของผู้ป่วยได้ และลดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดีได้ ลดผลกระทบต่อสุขภาพและเศรษฐกิจของประเทศ ดังนั้น โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองบัว อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์ จึงได้จัดทำโครงการควบคุมและป้องกันโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดี ประจำปี 2559 ขึ้น เพื่อตรวจหาสภาวะโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดีของประชาชนในพื้นที่รับผิดชอบโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองบัว ปีงบประมาณ 2559 เพื่อสร้างความตระหนักในการป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดีลดลง อันจะส่งผลดีต่อสุขภาพของประชาชนต่อไป   วัตถุประสงค์ : 1.เพื่อตรวจหาสภาวะโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดีของประชาชนในพื้นที่เป้าหมาย โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองบัว อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์ 2.เพื่อให้ประชาชนพื้นที่เป้าหมายได้รับความรู้ในเรื่องโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็งท่อน้ำดีอันจะส่งผลต่อการรักษาและป้องกันอย่างถูกต้อง 3. เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพในกลุ่มเสี่ยงที่ตรวจพบไข่พยาธิใบไม้ตับ   กลุ่มเป้าหมาย : ประชากรอายุ 30 ปีขึ้นไป จำนวน 8 หมู่บ้าน ในเขตพื้นที่บริการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองบัว อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์   เครื่องมือ : 1. แบบคัดกรองความเสี่ยง 2. การตรวจด้วยวิธี Kato thick smear   ขั้นตอนการดำเนินการ : 1.ร่างแผนงาน/โครงการ เพื่อเสนอขออนุมัติงบประมาณสนับสนุน 2.สำรวจกลุ่มเป้าหมาย ( แบบคัดกรองความเสี่ยง ) จำนวน 8 หมู่บ้าน ในเขตพื้นที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองบัว อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์ 3.ชี้แจงแผนงานโครงการ แก่เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องและ อสม.ในพื้นที่เป้าหมายได้รับทราบเกี่ยวกับโครงการเพื่อประสานงานในการดำเนินโครงการ 4.อบรมให้ความรู้เรื่องมะเร็งตับ/มะเร็งท่อน้ำดี แก่แกนนำหมู่บ้าน 5.รณรงค์ตรวจอุจจาระหาไข่พยาธิในกลุ่มเป้าหมาย จำนวน 8 หมู่บ้าน ในเขตพื้นที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองบัว อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์ 6.สรุป ประเมิน และรายงานผลการดำเนินงาน         ผลการศึกษา : สรุปผลการตรวจหาไข่พยาธิ ตำบลหนองบัว อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์ ปี 2559 จำนวน 8 หมู่บ้าน พบว่า หมู่ที่ 1 ตรวจ 39 คน พบ 17 คน หมู่ 2 ตรวจ 112 คน พบ 42 คน หมู่ 3 ตรวจ 41 คน พบ 11 คน หมู่ 4 ตรวจ 85 คน พบ 24 คน หมู่ที่ 5 ตรวจ 88 คน พบ 42 คน หมู่ที่ 6 ตรวจ 115 คน พบ 31 คน หมู่ที่ 41 คน พบ 12 คน และหมู่ที่ 65 พบ 19 คน   ข้อเสนอแนะ : 1. ควรมีการตรวจซ้ำในรายที่พบไข่พยาธิใบไม้ตับ         รางวัลที่ได้รับ : ยังไม่ได้รับรางวัล           ดาวน์โหลด : เอกสารฉบับเต็ม (Fulltext)