ประเภทบทความ/งานวิจัย : เรื่องเล่า สถานะ : จัดทำรายงาน    บทความ/วิจัย เรื่อง : ผ้าป่าสมุนไพร ผู้แต่ง : ทวิช วงค์ไชยชาญ ปี : 2560       หลักการและเหตุผล : การเปลี่ยนแปลงด้านสิ่งแวดล้อม สังคมและวัฒนธรรม ซึ่งทำให้พฤติกรรมและแบบแผนชีวิตของคนเราเปลี่ยนแปลงไป โดยนิยมรับประทานอาหารแบบตะวันตกมากขึ้น รับประทานผักสมุนไพรน้อยลง ขาดการออกกำลังกาย ทำให้เกิดปัญหาสุขภาพเรื้อรังต่างๆตามมา ส่งผลให้จำนวนผู้ป่วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงเพิ่มจำนวนมากขึ้นทุกปี และในอนาคตก็มีแนวโน้มที่จะมากขึ้นอีก โดยเฉพาะผู้ที่อยู่ในวัยกลางคนและผู้สูงอายุ สถานการณ์โรคเบาหวานในเขตพื้นที่ตำบลดงสมบูรณ์ ปีงบประมาณ ๒๕๕๙ จำนวน ๑๘๕ คน จากการวิเคราะห์ปัญหาชุมชนพบว่าบ้านดงสมบูรณ์ หมู่ที่ ๑ มากที่สุดคือจำนวน ๓๗ คน และประชากรกลุ่มเสี่ยงที่มีภาวะเสี่ยงต่อโรคเบาหวาน หมู่ที่ ๑ จำนวน ๑๑๐ คน ผู้ป่วยเบาหวานมีพฤติกรรมด้านสุขภาพยังไม่เหมาะสม เช่น บริโภคอาหารประเภทผักสมุนไพรน้อย แม้การใช้สมุนไพรจะมีมาช้านานแล้วแต่การปลูกสมุนไพรยังไม่นิยมปลูกและไม่นิยมใช้สมุนไพรในการช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ชุมชนหันมาพึ่งยาแผนปัจจุบันมากขึ้น ทั้งที่สมุนไพรควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดก็มีจำนวนมากเช่น มะรุม มะระ เตยหอมเป็นต้น และผู้ป่วยเบาหวานบางคนที่รับประทานยาแผนปัจจุบันในการรักษาแต่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้ สมุนไพรพื้นบ้านจึงเป็นทางเลือกหนึ่งที่จะส่งเสริมการปลูกและใช้สมุนไพรอย่างจริงจังในชุมชนเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนของผู้ป่วยเบาหวาน ดังนั้นกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่นเทศบาลตำบลดงสมบูรณ์ จึงได้จัดทำโครงการผ้าสมุนไพรในชุมชนขึ้นเพื่อให้ผู้ป่วยเบาหวานและกลุ่มเสี่ยงมีความตระหนักในการปลูกและใช้สมุนไพรในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดโดยผ่านกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์ อันจะส่งผลให้ชุมชนมีสมุนไพรเพียงพอในการใช้ประโยชน์และผู้ป่วยเบาหวานและกลุ่มเสี่ยงเกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการใช้สมุนไพรในการดูแลตนเองมากยิ่งขึ้น และผู้ป่วยเบาหวานสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ในระดับปกติ   วัตถุประสงค์ : ๑. เพื่อให้ผู้ป่วยเบาหวานและกลุ่มเสี่ยงตระหนักและให้ความสำคัญในการปลูกและใช้สมุนไพรในการดูแลสุขภาพ ๒. เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้การใช้สมุนไพรในการควบคุมระดับน้ำตาลในกลุ่มผู้ป่วยเบาหวาน ๓. เพื่อให้ชุมชนมีแปลงสาธิตสมุนไพร   กลุ่มเป้าหมาย : ๑. ผู้ป่วยเบาหวาน จำนวน ๓๗ คน ๒. กลุ่มเสี่ยง จำนวน ๑๑๐ คน   เครื่องมือ : ต้นกล้าสมุนไพรจำนวน ๗๓๕ ต้น แปลงสาธิตสมุนไพร ๒ แห่ง ได้แก่ วัด,โรงเรียน   ขั้นตอนการดำเนินการ : ๑. ประชุมแต่งตั้งคณะกรรมการดำเนินงานผ้าป่าสมุนไพร ๒. ประชาสัมพันธ์แก่กลุ่มเป้าหมายเข้าร่วมกิจกรรมโครงการ ๓. รณรงค์ในกลุ่มผู้ป่วยเบาหวานและกลุ่มเสี่ยงเพาะพันธุ์ต้นสมุนไพรคนละ ๕ ต้น (โดยมีมะรุม มะระ เตยหอมอย่างน้อย ๓ ชนิด) ๔. นำกล้าสมุนไพรมาทอดถวายที่วัดและจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องการใช้สมุนไพร ๕. ร่วมปลูกสมุนไพรในแปลงสาธิตสมุนไพร ๒ แห่ง ได้แก่ วัด,โรงเรียน และนำกล้ามะรุมไปปลูกที่บ้านคนละ ๑ ต้น ๖. คณะกรรมการดำเนินงานออกติดตามตรวจสมุนไพรที่บ้านและให้คำแนะนำการใช้         ผลการศึกษา : การดำเนินงานผ้าป่าสมุนไพรในชุมชน มีกิจกรรมดังต่อไปนี้ ๑. ประชุมแต่งตั้งคณะกรรมการดำเนินงานผ้าป่าสมุนไพรทำให้เกิดคณะกรรมการดำเนินงานผ้าป่าสมุนไพร ๑ ชุด ทั้งนี้เนื่องจากมีวิธีการดังต่อไปนี้ ๑.๑ ออกหนังสือแจ้งประชุมคณะกรรมการซึ่งประกอบไปด้วย พระภิกษุ ผู้นำชุมชน อสม. ปราชญ์ชาวบ้าน หมอพื้นบ้าน ตัวแทนกลุ่มเสี่ยง ตัวแทนผู้ป่วยเบาหวาน ๑.๒ ประชุมชี้แจงรายละเอียดการดำเนินงาน ๑.๓ มอบหมายหน้าที่รับผิดชอบให้ชัดเจน ๒. ประชาสัมพันธ์แก่กลุ่มเป้าหมายเข้าร่วมกิจกรรมโครงการทำให้กลุ่มเป้าหมายรับทราบและเข้าร่วมโครงการได้ครอบคลุม โดยมีวิธีการดังต่อไปนี้ ๒.๑ ประชาสัมพันธ์ทางหอกระจายข่าว ๒.๒ ประชาสัมพันธ์ผ่านที่ประชุมประจำเดือนในหมู่บ้าน ๓. รณรงค์ในกลุ่มผู้ป่วยเบาหวานและกลุ่มเสี่ยงเพาะพันธุ์ต้นสมุนไพรคนละ ๕ ต้น ทำให้ได้ต้นกล้าสมุนไพรจำนวน ๗๓๕ ต้น ทั้งนี้เนื่องจากมีวิธีการดังนี้ ๓.๑ ประชาสัมพันธ์ทางหอกระจายข่าวให้กลุ่มเป้าหมายปลูกสมุนไพร คนละ ๕ ต้น ๓.๒ ให้ อสม. ติดตามการเพาะพันธุ์สมุนไพรของกลุ่มเป้าหมายในเขตรับผิดชอบ ๔. นำต้นกล้าสมุนไพรมาทอดถวายที่วัดและจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องการใช้สมุนไพร ทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้การใช้สมุนไพรในการดูแลสุขภาพผู้ป่วยเบาหวาน ๔.๑ ประชาสัมพันธ์ให้กลุ่มเป้าหมายนำสมุนไพรมารวมกันที่ศาลากลางบ้าน ๔.๒ นำต้นสมุนไพรจากศาลากลางบ้านไปทอดถวายวัดระหว่างเดินทางมีทำการเดินรณรงค์ไปพร้อมกัน ๔.๓ ทำพิธีถวายผ้าป่าสมุนไพร ๔.๔ จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนหมอพื้นบ้านและกลุ่มเป้าหมายเล่าประสบการณ์การใช้สมุนไพร ๕. ร่วมปลูกสมุนไพรในแปลงสาธิตสมุนไพร ๒ แห่ง ได้แก่ วัด,โรงเรียน และนำต้นกล้ามะรุมไปปลูกที่บ้านตนเองคนละ ๑ ต้น ทั้งนี้เนื่องจากมีกิจกรรมดังนี้ ๕.๑ รวบรวมข้อมูลสมุนไพร ๕.๒ นำข้อมูลสมุนไพรมาจัดทำเอกสารแผ่นพับเพื่อเผยแพร่ ๕.๓ จัดทำป้ายบอกชื่อ สรรพคุณ และวิธีใช้ติดไว้ที่ต้นสมุนไพรแต่ละชนิด ๕.๔ เตรียมพื้นที่สำหรับปลูกสมุนไพรให้พร้อม ๕.๕ แบ่งทีมออกเป็น ๒ ทีม ทีมหนึ่งปลูกปลูกที่แปลงสาธิตที่วัดวัดละอีกทีมหนึ่งปลูกที่แปลงสาธิตที่โรงเรียน ๖. คณะกรรมการดำเนินงานออกติดตามตรวจสมุนไพรและประเมินผลการใช้สมุนไพรทำให้ทราบถึงการดูแล บำรุงสมุนไพร และการใช้สมุนไพรของกลุ่มผู้ป่วยเบาหวานและกลุ่มเสี่ยง ทั้งนี้เนื่องจากมีกิจกรรมดังนี้ ๖.๑ จัดทำแบบประเมิน ๖.๒ ชี้แจงรายละเอียดการประเมิน ๖.๓ แบ่งทีมออกประเมิน ๖.๔ ออกประเมินเดือนละ ๑ ครั้ง ๖.๕ สรุปรวบรวมผลการประเมิน ๖.๗ รายงานผลการประเมิน การดำเนินงานผ้าป่าสมุนไพรในชุมชนทำให้เกิดเครือข่ายการปลูกสมุนไพรและใช้สมุนไพร ชุมชนมีแปลงสิตสมุนไพร จำนวน ๒ แห่งทำให้มีสมุนไพรเพียงพอต่อการบริโภคในชุมชน ผู้ป่วยเบาหวานและกลุ่มเสี่ยงมีองค์ความรู้การใช้สมุนไพรสามารถใช้สมุนไพรได้อย่างมั่นใจและปลอดภัย   ข้อเสนอแนะ : ๑. ควรมีการเตรียมการประชาสัมพันธ์โครงการก่อนดำเนินงานอย่างน้อย ๓ เดือนเพื่อให้ต้นกล้าสมุนไพรโตและแข็งแรงพร้อมปลูก ๒. ควรมีการแบ่งหน้าที่ผู้ดู บำรุง รักษาต้นสมุนไพรที่แปลงสาธิตสมุนไพรให้ชัดเจนเจน         รางวัลที่ได้รับ : ยังไม่ได้รับรางวัล           ดาวน์โหลด : เอกสารฉบับโครงร่าง