ประเภทบทความ/งานวิจัย : วิจัย สถานะ : จัดทำรายงาน    บทความ/วิจัย เรื่อง : รูปแบบการพัฒนาตำบลจัดการลดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ตำบลเจ้าท่า อำเภอกมลาไสย จังหวัดกาฬสินธุ์ ผู้แต่ง : ประยัติ ศิริรักษ์ ปี : 2561       หลักการและเหตุผล : โรคมะเร็งท่อน้ำดีเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับ 1 ของจังหวัดกาฬสินธุ์ ตั้งแต่ปี พ.ศ.2552 – 2557 และอัตราตายจากมะเร็งตับและท่อน้ำดี ปี 2557 คิดเป็น 50.9 ต่อประชากรแสนคน โดยมีการพิสูจน์ชัดแล้วว่าการติดเชื้อโรคพยาธิใบไม้ตับเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญของโรคมะเร็งท่อน้ำดี และสามารถป้องกันได้โดยการไม่รับประทานปลาดิบจากแหล่งระบาด จากการตรวจอุจจาระหาไข่พยาธิใบไม้ตับใน ปี 2557 พบว่าจังหวัดกาฬสินธุ์มีอัตราความชุกโรคพยาธิใบไม้ตับร้อยละ 27.4 สูงเป็นอันดับ 1 ของพื้นที่ เขตสุขภาพที่ 7 กาฬสินธุ์ ขอนแก่นพบร้อยละ 14.2 ร้อยเอ็ด พบ ร้อยละ11.8 มหาสารคาม พบ ร้อยละ11.6 โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ท่าเพลิง ปี 2558 มีการตรวจพบไข่พยาธิใบไม้ตับ ร้อยละ 35.78 ซึ่งอัตราตรวจพบสูงกว่าค่าเฉลี่ของจังหวัด จากสถานการณ์ดังกล่าวข้างต้น รพ.สต.ท่าเพลิงร่วมกับกองทุนหลักประกันสุขภาพ อบต.เจ้าท่า จึงได้หารูปแบบการพัฒนาตำบลจัดการลดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี โดยใช้แนวคิดทฤษฏีวงล้อเดมมิ่ง เพื่อศึกษารูปแบบการพัฒนาตำบลจัดการลดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี   วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษารูปแบบการพัฒนาตำบลจัดการลดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี   กลุ่มเป้าหมาย : 1) กลุ่มขับเคลื่อน ประกอบด้วย เจ้าหน้าที่ รพ.สต. คณะกรรมการพัฒนาระบบสุขภาพตำบล (Tumbol health system : THS ) ผู้นำชุมชน อสม.ครู จำนวน 40 คน 2) ประชาชนกลุ่มเสี่ยงที่ตรวจพบพยาธิใบไม้ตับ ปี 2559 จำนวน 201 คน 3)นักเรียนประถมศึกษาปีที่ 4-6 ในเขต รับผิดชอบ 2 โรงเรียน จำนวน 65 คน   เครื่องมือ : แบบคัดกรอง แบบสำรวจประเมินพฤติกรรม และ ชุดให้ความรู้เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคปลาดิบ   ขั้นตอนการดำเนินการ : ขั้นตอนการดำเนินงาน มี 4 ขั้นตอน คือ 1) ระยะวางแผน (Plan) วางแผน เก็บรวบรวมข้อมูลศึกษาสถานการณ์ วิเคราะห์ปัญหาชุมชน และวางแผนหาแนวทางแก้ปัญหา 2) การดำเนินการตามแผน (Do) จัดอบรมสร้างองค์คามรู้ แก่ แกนนำชุมชน และแกนนำชุมชน ผู้ผ่านการอบรม ให้ความรู้แก่ประชาชนและติดโปสเตอร์ป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับทุกครัวเรือน ในโรงเรียนประถมศึกษาครูให้ความรู้ตามหลักสูตร ป.4- ป.6 3) ระยะตรวจสอบผลการปฏิบัติ (Check) ตรวจอุจจาระซ้ำในผู้ที่ตรวจพบพยาธิใบไม้ตับปี 2558 ประเมินพฤติกรรมการบริโภคปลาดิบในกลุ่มตัวอย่าง 4) การดำเนินการให้เหมาะสม (Act) ผู้ศึกษาได้มีการสรุปผลการพัฒนาเครือข่ายการสร้างเป็นกติกาชุมชน         ผลการศึกษา : มีกติกาชุมชนใน 8 หมู่บ้าน 2 โรงเรียน และมีวาระตำบลเป็นตำบลปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพลดโรคพยาธิใบไม้ตับมะเร็งท่อน้ำดี ประชาชนได้รับความรู้ในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมโดยตัวแทนจากทุกครัวเรือน ๘๙๐ คน คิดเป็น ร้อยละ ๑๐๐ อสม.ออกให้ความรู้ Empowerment ประชาชนในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมรายครอบครัว และติดป้ายให้ความรู้รายครัวเรือน 890 ครัวเรือน คัดกรองด้วยวาจาพบกลุ่มเสี่ยง ร้อยละ 50.2 ตรวจพบพยาธิใบไม้ตับในอุจจาระละลงจาก 35.8 เป็น 7.7 ในปี 2560 ส่งเข้ารับการตรวจอุลตร้าซาวน์ 206 คน พบ พังผืดระดับ1ร้อยละ 5.3 พังผืดระดับ 2 ร้อยละ 8.7 พังผืดระดับ3 ร้อยละ 3.9 ไขมันเกาะตับ ร้อยละ 13.6 นิ่วร้อยละ 3.9 ไตบวมน้ำ ร้อยละ 0.5 ทั้งหมดได้รับการรักษาโดยทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญจาก มหาวิทยาลัยขอนแก่น พร้อมปรับเปลี่ยนพฤติกรรมรายบุคคลในกลุ่มเสี่ยง พัฒนากลุ่มแม่บ้านที่ประกอบปรุงอาหารในหมู่บ้าน/งานบุญงานประเพณีในหมู่บ้าน และมีกฎกติกาในหมู่บ้าน งานศพและงานบุญประเพณีปลอดเหล้าและปลาดิบ งานศพในหมู่บ้านปี 2559 จำนวน 70 งาน ปี 2560 จำนวน 46 งาน มีหลักสูตรและกิจกรรมการส่งเสริมให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ในนักเรียนระดับประถมศึกษาด้านการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี จำนวน 2 โรงเรียน เวทีถอดบทเรียน สรุปผลการดำเนินงานแลกเปลี่ยนเรียนรู้การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพพยาธิใบไม้ตับมะเร็งท่อน้ำดี การติดตามการทำงานแบบบูรณาการ ของ DHS และ โดยทีม (Tumbol health system : THS ) ปัญหาอุปสรรค โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีเป็นโรคที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมสุขภาพการกินปลาดิบเป็นพฤติกรรมที่คนอีสานปฏิบัติกันมานานการที่จะทำให้มีการเปลี่ยนแปลงต้องทำต่อเนื่องและทำอย่างจริงจัง ซึ่งจะส่งผลให้ประชาชนปลอดโรคพยาธิใบไม้ตับและไม่ป่วยเป็นโรคมะเร็งท่อน้ำดีในที่สุด   ข้อเสนอแนะ : การทำงานเรื่องการปรับเปลี่ยนพฤติมองเป้าหมายแห่งความสำเร็จร่วมกันของภาคีเครือข่ายในพื้นที่แสวงหาความร่วมมือทั้งในพื้นที่และนอกพื้นที่ มีการวางแผนการทำงาน ร่วมลงมือปฏิบัติตามแผนงาน บูรณาการงบประมาณจากทุกภาคส่วน         รางวัลที่ได้รับ : ยังไม่ได้รับรางวัล           ไม่มีเอกสารแนบ